May meeting 2024 – AGM / Cyfarfod Mis Mai 2024 – CCB

The May meeting was the AGM, so there was no speaker. It was greatly appreciated that such a large number of members came along.

Claire Atherton, Glamorgan Federation Advisor, officiated the meeting. The committee remained the same, with one new member, Nor'dzin Pamo – the person who looks after this blog! Glenys Care and Linda Thomas were reelected as joint presidents.

Claire Atherton with Linda and Yvonne

Whilst Claire had a short meeting with the committee, the members were treated to a slide show of the photos of St Mary's Gardens. It had not been possible to show these the day of the talk about St Mary's Gardens owing to an electrical problem in the hall.

 

Cyfarfod mis Mai oedd y Cyfarfod Cyffredinol Blynyddol, felly nid oedd siaradwr. Gwerthfawrogwyd yn fawr fod cymaint o aelodau wedi dod ynghyd.

Gweinyddwyd y cyfarfod gan Claire Atherton, Cynghorydd Ffederasiwn Morgannwg. Arhosodd y pwyllgor yr un fath, gydag un aelod newydd, Nor'dzin Pamo - y person sy'n gofalu am y blog hwn! Ail-etholwyd Glenys Care a Linda Thomas yn gyd-lywyddion.

Tra bod Claire wedi cael cyfarfod byr gyda'r pwyllgor, cafodd yr aelodau sioe sleidiau o'r lluniau o Erddi'r Santes Fair. Ni fu modd dangos y rhain ar ddiwrnod y sgwrs am Erddi’r Santes Fair oherwydd problem drydanol yn y neuadd.td {border: 1px solid #cccccc;}br {mso-data-placement:same-cell;}td {border: 1px solid #cccccc;}br {mso-data-placement:same-cell;}

Cyfarfod Ebrill 2024: Tangling

(English)

Prif siaradwr: Richard Cowie: Sut yr achubwyd Cronfeydd Dŵr Llanisien a Llysfaen.
Siaradwr uwchradd: Nor'dzin Pamo, un o'n haelodau: Tangling.

Tangling

Eglurodd Nor'dzin fod gan y ffurf gelfyddydol hon lawer o enwau, megis dwdling adeiladol, patrwm creadigol, zen tangling. Mae gwahanol grwpiau yn defnyddio enwau gwahanol, a hefyd mae'r gwahanol grwpiau yn rhoi enwau i'r patrymau a ddefnyddir. Efallai mai Zentangle yw'r grŵp mwyaf poblogaidd ac adnabyddus.

Mae gan rai grwpiau tangling reolau neu ymagweddau penodol at y creadigrwydd hwn. Dywed rhai mai dim ond mewn inc du ar bapur gwyn y dylid gwneud tangles. Mae eraill yn hapus gyda lliw yn cael ei ddefnyddio. Dywed rhai grwpiau y dylai’r gweithiau celf a grëir fod yn haniaethol a byth yn ffigurol – ac yna mae grwpiau eraill yn gwbl agored am yr hyn sy’n cael ei greu. Mae pwyslais ar yr agwedd fyfyriol ar tangling i rai pobl.

Mynegodd Nor'dzin ei bod yn teimlo mai cael hwyl oedd y peth pwysicaf. Mae hi'n dilyn rheolau grŵp wrth greu gyda nhw, ond yn gwneud beth bynnag mae hi'n hoffi fel arall. Pwrpas tangling yw mwynhau creu. Mae'n ddifyrrwch ymlaciol a phleserus.

Un egwyddor o tangling sy'n ymddangos yn gyffredin i bob grŵp, yw nad oes y fath beth â chamgymeriad. Mae creu tangle yn broses sy'n datblygu'n raddol. Er ei bod yn anorfod bod gan rywun syniad wrth gymhwyso'r beiro i'r papur, os nad yw rhywbeth yn mynd yn union fel y bwriadwyd, yna mae'n gyfle i newid cyfeiriad, yn gyfle am syniad newydd. Mae tangles yn cael eu creu mewn inc bob amser fel rhan o'r egwyddor hon – nid ydynt yn cael eu braslunio yn gyntaf ac yna eu 'tacluso'. Mae'r artistiaid yn ymrwymo i'r marc y maent yn ei wneud cyn gynted ag y bydd y beiro yn cyffwrdd â'r papur. Dim ond ar gyfer creu ffrâm a llinyn sylfaenol y defnyddir pensil fel agoriad i'r tangle, ac ar gyfer cysgodi. Mae'r ffrâm a'r llinyn ar gyfer ysbrydoliaeth a gellir eu defnyddio—neu eu hanwybyddu—fel y bo'n briodol. Gellir dileu'r ffrâm a'r llinyn pan ddymunir.

I gloi ei chyflwyniad, cyflwynodd Nor'dzin fideo byr o'r broses o tangle a wnaed ar ei chyfrifiadur, ac yna sioe sleidiau o rywfaint o'i gwaith.

Cyfarfod Ebrill 2024: Sut yr achubwyd Cronfeydd Dŵr Llanisien a Llys-faen

(English)

Prif siaradwr: Richard Cowie: Sut yr achubwyd Cronfeydd Dŵr Llanisien a Llysfaen.
Siaradwr uwchradd: Nor'dzin Pamo, un o'n haelodau: Tangling.

Sut yr achubwyd Cronfeydd Dŵr Llanisien a Llysfaen.

Dechreuodd Richard gyda hanes y cronfeydd. Yn gynnar yn y 19eg ganrif roedd gan Gaerdydd tua 6,000 o drigolion, ond erbyn 1900, roedd hyn wedi cynyddu i tua 142,000. Roedd hyn oherwydd pwysigrwydd Caerdydd i’r diwydiant glo, ac i’r diwydiant haearn a dur ym Merthyr Tudful.

Ym 1832 a 1849 bu dau achos o golera, a nododd John Snow mai dŵr yfed halogedig oedd yr achos ym 1854. Arweiniodd hyn at sefydlu Byrddau Iechyd yn y dinasoedd mawr ledled Prydain.

Arweiniodd hyn yn ei dro at greu cronfeydd dŵr Llysfaen a Llanisien. 

Mae Cronfa Ddŵr Llysfaen, a gwblhawyd ym 1865, yn gorchuddio 20 erw, ac roedd Cronfa Ddŵr Llanisien, a gwblhawyd ym 1886, yn gorchuddio 60 erw.

Gwnaethpwyd estyniad i reilffordd Rhymni er mwyn ei gwneud yn haws dod â cherrig i'r safle ar gyfer adeiladu Cronfa Ddŵr Llanisien.

Yn ddiweddarach crëwyd gwelyau hidlo oddi ar Allensbank Road, Y Mynydd Bychan.

Sefydlwyd cynllun Taf Fawr gan John Avery Brandon Williams. Roedd hyn yn cysylltu tair cronfa ddŵr trwy bibell 30 milltir â chronfa ddŵr Llanisien. Y tair cronfa oedd Beacons, Cantref, a Llwyn Onn.

Roedd y cronfeydd dŵr yn cyflenwi Caerdydd i’r 1960au, ond ar ôl sychder yn y degawd hwnnw, sefydlwyd cronfa newydd ger Pont-y-pŵl, i’r gogledd o Gasnewydd, a daeth cynllun Taf Fawr yn ddiangen. Cadwyd Llanisien fel cyflenwad dŵr brys, ond fe'i defnyddiwyd yn bennaf ar gyfer hamdden o hynny ymlaen: yr ysgol hwylio, pysgod plu, cerdded, gwylio adar.

Yna adroddodd Richard y newidiadau ym mherchnogaeth Cronfa Ddŵr Llanisien o 1970 a'r bygythiad i'w bodolaeth. Nid oedd Llys-faen dan fygythiad oherwydd iddo gael ei ddatgan yn ardal o ddiddordeb gwyddonol arbennig (SSI), ond roedd Western Power Distribution (WPD) eisiau draenio ac adeiladu tai ar safle cronfa ddŵr Llanisien.

Sefydlwyd Grŵp Gweithredu’r Gronfa Ddŵr (RAG) yn 2001 i ymgyrchu i achub Cronfa Ddŵr Llanisien. Cafwyd ymateb aruthrol gydag eisoes 1,200 o aelodau erbyn 2002.

Cyflwynodd WPD gais cynllunio ar gyfer 350 o dai ar y safle yn 2002.

Yn ffodus i RAG, canfuwyd math prin o ffyngau ar argloddiau’r gronfa ddŵr, a chyhoeddwyd y rhain yn safle SSI yn 2006.

Addasodd WPD eu cynlluniau, gan gadw'r argloddiau, ond yn dal i fwriadu dinistrio ac adeiladu 325 o dai ar y rhan fwyaf o dir y gronfa ddŵr.

Gan gyfeirio’n ôl at gynllun Taf Fawr, esboniodd Richard fod Cadw eisoes wedi mabwysiadu cronfeydd dŵr Cantref a Llwyn Onn. Yn 2009 cawsant eu perswadio i fabwysiadu cronfeydd dŵr Bannau a Llanisien hefyd, fel bod y cynllun cyfan yn cael ei gynnwys.

Nid oedd WPD am roi'r gorau iddi, fodd bynnag, ac yn y diwedd bu ymchwiliad cyhoeddus. Collon nhw!

Daeth Celsa wedyn yn berchnogion ar y cronfeydd dŵr a rhoesant brydles 999 i Dŵr Cymru. Fe wnaethon nhw ailwampio'r gwaith plymwr Fictoraidd fel bod modd ail-lenwi'r gronfa ddŵr yn 2019. Yn 2023 agorwyd canolfan ymwelwyr a chafodd RAG ei diddymu wrth i'r gwaith gael ei gwblhau.

Mae’r cronfeydd dŵr yn lle hyfryd i ymweld ag ef ac i gerdded, ond rhaid i ymwelwyr gadw at y llwybrau. Ni chaniateir cŵn oherwydd y ffyngau a fyddai'n cael eu lladd gan bis ci.

Dangosodd Richard y llyfr y mae wedi’i ysgrifennu am achub y cronfeydd dŵr i ni a’i gynnig i’w werthu i aelodau.

Roedd yn gyflwyniad hynod ddiddorol a phleserus.

Cyfarfod Mawrth 2024

(English)

Cyfarfod llawn a bywiog oedd hwn.

Nid oedd y siaradwr gwadd yn gallu bod yn bresennol oherwydd salwch, felly camodd un o'r aelodau, Pat Phillips, i'r adwy i gynnig cyflwyniad. Mae Pat a’i gŵr yn ddawnswyr proffesiynol ac wedi cynrychioli Cymru mewn cystadlaethau rhyngwladol.

Parhaodd Pat â'r thema fel yr hysbysebwyd: Daliwch ati i Symud. Dywedodd fod yr hen ddywediad 'ei ddefnyddio neu ei golli' yn wir, a bod gweithgaredd corfforol yn bwysig i gadw'r corff yn gryf, ac yn helpu mewn gweithgaredd bob dydd. Dywedodd wrthym fod dawns yn arlliwio'r corff cyfan yn ogystal â bod yn ymarfer i'r ymennydd wrth gofio'r camau.

Dechreuodd y sesiwn gydag ychydig o ymarferion cynhesu gydag anadlu rheoledig, ac yna arweiniodd hi ni mewn ychydig o ddawnsiau. Yn gyntaf tango i'r dôn 'Hey Mambo', yna jig i'r dôn 'Pot of Gold' oedd yn eithaf cyflym. Roedd y ddawns olaf fel symudiadau dawnsio llinell. I ymunodd nifer dda o'r aelodau.

Yna dangosodd Pat fideo ohoni hi a’i gŵr yn cystadlu yn rowndiau terfynol cystadleuaeth. Hyfryd oedd gweld eu dawnsio gosgeiddig ac arbenigol. Roedd hi hefyd wedi dod â rhai o'i ffrogiau dawnsio hardd gyda hi, gan gynnwys yr un a welwyd yn y fideo.

Daeth Pat â'i chyflwyniad i ben trwy ddangos y defnydd o'r cylchyn hwla, ac yna arweiniodd ychydig o ymarferion syml, araf, oeri i dôn yr 'Alarch Marw'.

 

----------- *^* ----------

Siaradodd Janine Williams â'r aelodau am ei chwmni Viney Hearing, sydd wedi'i leoli yn yr Eglwys Newydd. Rhoddodd wybodaeth am y mathau o golled clyw ac eglurodd mai dim ond cymhorthion y gall cymhorthion clyw fod - hynny yw, dim ond yn unigol y gallant helpu, gyda pha bynnag golled clyw a chryfder sydd gan unigolyn. Eglurodd fod Viney yn gynnig profion clyw am ddim a gwiriad iechyd clust am ddim. Mae tynnu cwyr yn costio £55 ar gyfer y ddwy glust. Gofynnodd llawer o bobl gwestiynau yr oedd hi'n hapus i'w hateb. Roeddent yn ymdrin ag achosion chwibanu mewn cymorth clyw; tinitws; yr angen i newid mowld clust bob 4-5 mlynedd oherwydd bod maint a siâp y glust yn newid dros amser; paratoi cyn tynnu'r cwyr (argymhellodd chwistrelliad Earol); ac achos poen yn y glust wrth hedfan a sut i'w osgoi.

----------- *^* ----------

Eitemau eraill:

Cyhoeddodd Linda fod tocynnau raffl ar werth. £1 y tocyn.

Pleidleisio i elusen eleni (gweler y cylchlythyr am fanylion opsiynau) – Ambiwlans Awyr Cymru gafodd y nifer fwyaf o bleidleisiau a chafodd ei fabwysiadu.

Cyhoeddodd Gill Irwin fod y côr ar y cyd gyda SyM Rhiwbeina wedi ailddechrau. Bydd y côr yn cyfarfod bob bore Mercher, 11:30 – 12:30 heblaw am ddydd Mercher cyfarfod Sefydliad y Merched Rhiwbeina. Bydd y cyfarfodydd yn y Neuadd Frenhinol, Rhiwbeina a bydd cost o £28 y tymor i dalu costau cyfeilydd.

Pleidleisiau adduned / Gerddi’r Santes Fair: y lle cyfrinach

Cyfarfod Chwefror 2024

Addunedau canlyniadau pleidleisio:

Materion Iechyd Deintyddol ‒ 22 pleidlais
Effeithiau tai gwael ‒ 26 pleidlais
Dywedwch ‘na’ wrth gamblo – 9 pleidlais
Gwella canlyniadau i fenywod ym maes cyfiawnder troseddol ‒ 14 pleidlais

Cyflwyniad ‒ Gerddi’r Santes Fair: y lle cyfrinach   

cyflwynir gan Zoe Pearce a Sheila Austin

 

Yn 2016 penderfynodd WI yr Eglwys Newydd gynnal ymgyrch leol i lanhau ac adfer y Gerddi sydd wedi’u hesgeuluso’n druenus i’r cyhoedd. Yn 2017 dechreuodd gwaith gwirfoddol.

 

Mae’r fynedfa i’r ardd gyferbyn â thafarn y Fox and Hounds yn Old Church Road. Mae'r Fox and Hounds yn gefnogwyr selog, a gallwch barcio yn eu maes parcio.

 

Mae Zoe, Sheila, a llawer o aelodau eraill o WI yr Eglwys Newydd yn amlwg yn gweld y gwaith yng Ngerddi'r Santes Fair yn werth mawr ac yn werth chweil.

Am adroddiad manwl o'r cyflwynir hon gweler y post ar wahân.

Cyfeiriad E-bost: santmarysgardens@gmail.com
Facebook: Cyfeillion Gerddi’r Santes Fair@oldchurchgarden
Gwefan: www.friendsofstmarysgardens.wales
Gwybodaeth hanesyddol amhrisiadwy ar-lein www.cardiffparks.org.uk/otheropenspaces/stmarysgarden: trysorfa o wybodaeth am Erddi’r Santes Fair a holl Barciau Caerdydd a mannau agored gan yr ymchwilwyr Anne ac Andy Bell.

 

Gwenyn – nid mêl yn unig ydyw

(English)

Siaradodd Mavis Tierney â’r aelodau am gylchred bywyd gwenyn, strwythur cwch gwenyn, gofalu am wenyn a phwysigrwydd gwenyn. Roedd yn sgwrs hynod ddiddorol ac addysgiadol.   

Roedd hi wedi dod ag enghraifft fach o strwythur cwch gwenyn i ddangos y gwahanol lefelau: megis lle mae'r frenhines yn byw ac yn magu, a lle mae'r mêl yn cael ei storio.

Esboniodd bwysigrwydd cael y gêr cywir ar gyfer cadw gwenyn, gan ddweud mai dim ond unwaith y mae hi wedi cael ei phigo wrth wisgo siwt gwenynwr, a hynny oherwydd bod rhwyg yn y wythïen.

O ddeor, mae'r wenynen yn mynd trwy sawl cam datblygu. Yn syth ar ôl deor maen nhw'n glanhau'r gell lle gwnaethon nhw ffurfio. Nesaf, eu gwaith yw bwydo'r larfa, yna maent yn cynhyrchu cwyr, yn cario bwyd ac yn cyflawni dyletswyddau. Yna maen nhw'n dod yn wenyn gwarchod. Erbyn hyn maent yn 21 diwrnod oed a byddant yn byw am 3 wythnos arall o gasglu paill. Dim ond merched sy'n hedfan ac yn datblygu pigiad. Gwaith y gwrywod yw ffrwythloni'r frenhines ac nid ydynt yn datblygu pigiad nac yn gadael y cwch gwenyn. 

Mae'n rhaid i'r gwenynwr agor y cwch gwenyn i wirio bod epil a brenhines yn yr haen isaf, a storfa fêl. Os nad oes brenhines... mae'r cwch yn marw. Eglurodd Mavis fod gwenyn yn cymryd eu personoliaeth oddi wrth frenhines y cwch gwenyn. Mae’r rhan fwyaf o wenyn yn ysgafn, ond weithiau gall cwch gwenyn fod yn ymosodol. Bydd y gwenynwr hefyd yn helpu pobl sydd angen tynnu haid, os ydynt yn gorffwys mewn man anghyfleus neu'n sefydlu cartref. Maent yn hapus i wneud hyn, oherwydd mae'n golygu gwenyn am ddim!

Glenys a Mavis gyda sgep

Dangosodd Mavis hen gwch gwiail hardd o'r enw sgep. Yn hyn o beth mae'r gwenyn yn datblygu conau gwyllt, ond yn anffodus mae'n rhaid dinistrio'r sgep yn aml i gynaeafu'r mêl, felly nid yw'n ddull darbodus y dyddiau hyn.

Gall fod 10,000 o wenyn mewn cwch gwenyn. Eglurodd Mavis eu bod bob amser yn gadael jar o fêl iddyn nhw ac yn rhoi bwyd arbennig iddyn nhw, yn enwedig pan mae hi mor oer neu wlyb. Mae gwenyn yn casglu paill yn y gwanwyn, ac yn dechrau cau i lawr ym mis Gorffennaf.

Mae brenhines wenynen yn byw am tua 18 mis y dyddiau hyn, ond roedden nhw'n arfer byw am 3 blynedd. Does neb yn gwybod pam fod hyn wedi newid. Bydd larfa a roddwyd jeli brenhinol am y 2 ddiwrnod cyntaf o fywyd, yn datblygu i fod yn frenhines.

Awgrymodd Mavis ei bod yn bwysig bwyta mêl lleol er lles iechyd. Mae gan y cwyr sy'n cael ei dorri i ffwrdd i gael at y mêl lawer o baill ynddo. Mae rhai pobl wedi darganfod bod cnoi hwn yn gallu helpu gydag alergeddau fel clefyd y gwair.

Christmas party – parti Nadolig

Our esteemed presidents,
Linda and Glenys

The December meeting was Whitchurch WI's Christmas Fair.

Ingrid and Norman

The programmed entertainment was unable to come because of ill health. Glenys's sister and brother-in-law, Ingrid and Norman Cumming, kindly stepped in and expertly performed a series of Christmas songs. It was very enjoyable and the members were most grateful and appreciative.

Then we feasted on a wonderful spread of food and tried to answer the questions on a tricky little quiz of Christmas songs provided by Ingrid and Norman. This required a bit of lateral thinking and was a lot of fun.

Merry Christmas to all members and wishing you a peaceful New Year. 

Roedd y cyfarfod Rhagfyr o WI Eglwys Newydd parti Nadolig.

Roedd y canwr bo drefnlennu ddim yn gallu dod i'r cyfarfod achos oedd hi'n sâl. Felly roedd chwaer a brawd-yng-nghyfraith y Glenys, Ingrid a Norman Cumming, gamu i mewn, a ro'n nhw perfformio yn arbenigol sawl o ganeuon Nadolig. Roedd hi'n bleserus iawn ac roedd yr aelodau yn ddiolchgar a werthfawrogol.

Wedyn ro'n ni wledd ar ymlediad of bwyd bendigedig a thrio ateb y cwestiynau o gwis heriol bach am ganeuon Nadolig syn roi gan Ingrid a Norman. Roedd y cwis yn hawlio tipyn bach o feddwl ochrol ac yn hwyl iawn.

Nadolig Llawen i bawb aelodau ac yn dymuno i chi Pen-blwydd Newydd hedd.

(Ysgrifenni gan ddysgwyr Cymraeg - cywirwch plîs.)