Angylion yn y llinell Danio

Cyflwynodd Rosemary Chalmer gipolwg addysgiadol a hynod ddiddorol ar rôl menywod yn y Rhyfel Byd Cyntaf. Dechreuodd sefydlu nyrsio fel proffesiwn gydag Elizabeth Fry yn y 1840au, ac fe'i parhawyd gan Florence Nightingale. Bu'r nyrs Gymreig, Betsy Cadwaldr, yn gweithio gyda hi yn ystod rhyfel y Crimea yn Ysbyty Scutari yn Istanbwl.

Yn 1914 dechreuodd llywodraeth Prydain recriwtio nyrsys oherwydd eu bod yn gwybod bod rhyfel ar ddod. Roedd Gwasanaeth Nyrsio Ymerodrol y Frenhines Alexandra wedi'i sefydlu ym 1902 (a elwir yn QAs) ac yna'r Detachment Cymorth Gwirfoddol (VAD) ym 1909. Roedd y QAs yn nyrsys proffesiynol hyfforddedig, ac roedd y VADs yn fenywod dosbarth canol a drefnwyd ac a hyfforddwyd gan y St. Ambiwlans Johns a'r Groes Goch Brydeinig. Y trydydd sefydliad nyrsio pwysig yn y Rhyfel Byd Cyntaf oedd yr Iwmyn Nyrsio Cymorth Cyntaf (FANYs). Roedd y grŵp hwn o fenywod yn dod o’r dosbarthiadau cefnog a gwnaethant ddarparu eu cerbydau eu hunain i’w defnyddio fel ambiwlansys. Eu rôl oedd cludo'r clwyfedig o'r rheng flaen i ganolfannau meddygol i gael triniaeth. Darparodd Rosemary lawer o fanylion diddorol yn ei sgwrs, megis nad oedd yr ambiwlansys yn cael defnyddio eu prif oleuadau a thynnu’r sgriniau gwynt o’u cerbydau er mwyn iddynt allu gweld yn gliriach. Eglurodd fod yna ysbytai hefyd wedi'u sefydlu ar drenau ac ar longau. Roedd nyrsys o'r holl sefydliadau hyn yn gweithio ar Ffrynt y Gorllewin a'r Ffrynt Dwyreiniol.

Soniodd Rosemary am nifer o unigolion sy’n anadnabyddus gan mwyaf, gan sôn yn arbennig am rai merched Cymreig fel Annie Brewer a Miss Tenniswood. Yng Nghaerdydd crëwyd 3ydd Ysbyty Cyffredinol y Gorllewin ym 1914 a oedd yn cynnwys Ysbyty Brenhinol Caerdydd, y Plasty, Ysgol Heol Albany ac Ysbyty'r Eglwys Newydd, yn ogystal â Sant Gwynllyw yng Nghasnewydd. Adeiladau nodedig eraill ym Mhrydain a ddefnyddiwyd fel ysbytai ategol oedd Pafiliwn Brighton a Phalas Blenheim. Bu farw llawer o nyrsys yn ystod y rhyfel, naill ai o anafiadau neu afiechyd. Derbyniodd llawer fedalau anrhydedd. Darllenodd Rosemary ddarn teimladwy o 'The Roses of No Man's Land' gan Lyn MacDonald a oedd yn disgrifio'r amodau yr oedd y nyrsys yn byw ac yn gweithio oddi tanynt.