Diwrnod ym mywyd Ceidwad Cymunedol

Rhodri Hughes, Ceidwad Cymunedol, oedd ein siaradwr yng nghyfarfod mis Tachwedd. Dywedodd wrthym ei fod wedi dechrau yn yr Adran Barciau, ond ei fod bellach yn geidwad sy'n gweithio gyda grwpiau cymunedol. Eu prif ffocws yw cadwraeth natur a gwella bioamrywiaeth. Mae'r ceidwad yn rheoli ardal fawr iawn: 407 hectar – sy'n cyfateb i 503 o gaeau pêl-droed. Mae 21 o safleoedd Baner Werdd yn y DU ac mae'r rhan fwyaf ohonynt yng Nghymru.

Dechreuodd yr Adran Barciau ym 1891 a chafodd ei ffurfio gan deulu Pettigrew. Roedd Pettigrew yn arddwr arloesol. Yn wreiddiol roedd ceidwaid parciau ar gyfer pob parc yng Nghaerdydd, ac ymddeolodd yr olaf o'r rhain yn 2022. Ym 1979 daeth cyfrifoldebau ceidwaid y parciau yn rhan o'r awdurdod lleol, ac yna cawsant eu hailenwi'n 'geidwaid' yn y 1990au. Mae tri math o geidwaid: trefol, coetir a chymunedol.

Mae ceidwaid trefol yn cwmpasu ystod ehangach o waith na garddio yn unig – fel delio â thipio anghyfreithlon a phobl sy'n cysgu ar y stryd. Mae ceidwaid coedwig yn lawfeddygon coed ac wedi'u hyfforddi'n dda iawn. Maent hefyd yn gyfrifol am argae trydan dŵr Radyr, ac am Flat Holme a Steep Holme.

Mae naw Ceidwaid Cymunedol sy'n gweithio saith diwrnod yr wythnos ar gylchdro ym mhob tywydd. Dywedodd Rhodri ei fod yn ei chael hi'n waith diddorol a heriol. Maent wedi ennill gwobr y Faner Werdd am eu teithiau cerdded tywys, diwrnodau agored, gwaith gyda phlant, a theithiau ysgol. Maent yn gweithio gyda phob oed - o blant bach y dosbarth derbyn i fyfyrwyr prifysgol. Mae ceidwaid cymunedol hefyd yn gweithio gyda gwirfoddolwyr a grwpiau 'ffrindiau'. Mae rhai grwpiau 'ffrindiau' wedi bodoli ers y 1990au. Y llynedd cwblhawyd 4,282 o oriau gwaith gwirfoddol. Mae ganddynt hefyd bartneriaeth waith â sefydliadau eraill, fel Coed Caerdydd, Y Bartneriaeth Natur Leol, Grŵp Afonydd Caerdydd, Gwirfoddolwyr Cadwraeth Caerdydd, elusennau, a grwpiau corfforaethol. Mae ceidwaid hefyd yn helpu gyda monitro bywyd gwyllt, fel arolygon a recordiadau.

Mae Rhodri wedi bod yn Geidwad cymunedol ers mis Medi ac mae'n gweithio rota o wyth diwrnod ymlaen, dau ddiwrnod i ffwrdd; saith diwrnod ymlaen, pedwar diwrnod i ffwrdd. Yna rhoddodd gipolwg i ni ar sut olwg fyddai ar wyth diwrnod o waith:

1. gwaith gwlyptir yn y bore ac yn y prynhawn gwaith gweinyddol, fel ateb e-byst.
2. digwyddiad crefftau Calan Gaeaf i blant, ac edrych ar lên gwerin a mytholeg.
3. cyfarfod safle gyda'r rheolwyr ynglŷn â throi allan meddiannaeth anghyfreithlon o dir y cyngor yn y bore, ac yn y prynhawn torri glaswellt.
4. gweithio gyda gwirfoddolwyr yng Nghoed y Felin, Llys-faen, gan godi ffensys i atal erydiad gan bobl nad ydynt yn cadw at y llwybrau.
5. hogi offer, a thaith gerdded ystlumod gyda'r nos y mynychodd 74 o bobl yn Llanmelons Hendre.
6. cynorthwyo gangiau coed ymateb i stormydd sy'n delio â choed sydd wedi cwympo neu'n beryglus, fel hen goeden a oedd wedi dod i lawr ar draws y llwybr yn Forest Farm.
7. Rheoli dolydd a threialon gwair gwyrdd. Mae hyn yn golygu mynd â thoriadau o un ardal gyda llawer o flodau gwyllt i ardaloedd eraill gyda llai o flodau gwyllt, fel mynd â thoriadau glaswellt o Forest Farm a Pharc Grange Moore i ardaloedd eraill. Y tîm cynnal a chadw tiroedd sy'n gwneud y rhan fwyaf o'r torri gwair.
8. gweithio gyda Chyfeillion Gerddi Saint Mary yn Whitchurch. Dechreuwyd y grŵp ffrindiau hwn gan aelodau WI ar gyfer y gymuned a bywyd gwyllt. Mae wedi ennill gwobrau. Eleni roedd yn agos iawn at gael lefel pump, a dyna beth rydyn ni'n anelu ato y flwyddyn nesaf.